سال کبیسه چیست و چگونه به‌وجود می­اید؟

همان‌طور که می‌دانید سال شمسی ۳۶۵ روز و شش ساعت است. در زمان‌های قدیم از این ۶ ساعت چشم پوشی می‌کردند و سال را ۳۶۵ روز کامل در نظر می‌گرفتند. در پی این تصمیم مشکلات دیگری به‌وجود می‌آمد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها جابه‌جا شدن شروع سال جدید بود.

زمانی که یک روز به پایان کوتاه‌ترین ماه سال یعنی اسفند اضافه شود و این ماه به‌جای ۲۹ روز، ۳۰ روز داشته باشد، به آن سال کبیسه می‌گویند. در تقویم میلادی، این اتفاق برای ماه فوریه رخ می‌دهد و این ماه به‌جای ۲۸ روز، ۲۹روزه می‌شود. از این رو سال کبیسه بین‌المللی است و اکثر کشورهای جهان درباره آن توافق دارند. این اتفاق تقریباً هر ۴ سال یک‌بار رخ می‌دهد که به‌جای ۳۶۵ روز معمول، ۳۶۶ روز در یک سال وجود دارد.

به بیان دیگر با در نظر نگرفتن ۶ ساعت اضافی، سال جدید به جای این‌که از اول فروردین و شروع اعتدال بهاری آغاز شود، از ۲۶ اسفند آغاز می‌شد و همین ‌طور هم به عقب می‌رفت و ممکن بود بعد از گذر چند سال، شروع سال جدید در تابستان باشد. به همین علت تصمیم بر آن شد که به جای عقب گرد و زودتر شروع کردن سال جدید، هر چهار سال یک ‌بار، یک روز به اسفند اضافه شود و شروع سال جدید در نقطه اصلی خود یعنی، اول فروردین باقی بماند. بنابراین هر چهار سال یک ‌بار سالی ۳۶۶ روزه داریم.

چرا سال کبیسه داریم؟

کمی قبل‌تر گفتیم که سال کبیسه چیست؛ اما این سوال به‌وجود می‌آید که چرا سال کبیسه داریم؟ در پاسخ باید بگوییم که اساس تعیین تقویم شمسی و میلادی به تغییر فصل‌، حرکت زمین به دور خورشید و شیب زمین وابسته است. چرخش زمین به دور خورشید حدود 365٫242189 روز یا 365 روز و 5 ساعت و 48 دقیقه و 45 ثانیه زمان می‌برد. در این حالت یک سال تروپیکال یا Tropical year خواهیم داشت که از اعتدال بهاری در ماه فروردین آغاز می‌شود. از این رو هر سال در تقویم، 365 روز در نظر گرفته می‌شود؛ اما تقریباً هر چهار سال یک‌بار، شاهد اضافه‌شدن یک روز کبیسه به تاریخ ۲۹ اسفند هستیم.

اگر این امر صورت نگیرد، هر سال تقویمی حدود 6 ساعت قبل از این‌که زمین انقلاب زمستانی خود به دور خورشید را کامل کند، شروع می‌شود. در نتیجه به‌آرامی از Tropical year دور و از هماهنگی با فصول خارج می‌شویم. به این صورت که در طول 100 سال، حدود 24 روز تقویم منحرف می‌شود. اگر اجازه دهیم برای مدتی این اتفاق بیفتد، اهالی نیم‌کره شمالی در فاصله چند قرن، عید نوروز را در میانه پاییز و اروپایی‌ها جشن کریسمس را اواسط پاییز جشن خواهند گرفت.

سال کبیسه چند روز است و چرا به این نام خوانده می‌شود؟

شاید بپرسید علت این نامگذاری چیست و چرا این اسم را برای این سال انتخاب کرده‌اند؟ سال کبیسه ۳۶۶ روز کامل است. در واقع هر چهار سال یک بار، یک روز به اسفند اضافه می‌شود. به همین علت عده‌ای معتقدند که کبیسه بزرگ معنا می‌دهد و به سالی اطلاق می‌شود که طولانی‌تر است.

اما در معنای لغوی کبیسه به معنای پر کردن چاه از خاک است. شاید استفاده از این مفهوم برای سال ۳۶۶ روزه، به‌خاطر جمع کردن شش ساعت‌های اضافه و یکی کردن آن‌ها باشد.

سال کبیسه چه زمانی نام گذاری شد؟

سال کبیسه برای اولین بار در تقویم غربی توسط ژنرال رومی «ژولیوس سزار» بیش از 2000 سال پیش معرفی شد. این تقویم ژولین نام‌گذاری شد و تنها یک قانون داشت؛ این که هر سال که تعداد روزهایش به طور مساوی بر عدد 4 تقسیم شود و بخش‌پذیر باشد، یک سال کبیسه خواهد بود. طبق این فرمول، سال‌های کبیسه زیادی تولید شد که نتیجه آن، دورشدن تقویم جولیان از Tropical year با سرعت 1 روز در 128 سال بود. بعد از 1500 سال، تقویم دیگری روی کار آمد که در آن از تعدادی روز برای تنظیم تقویم با فصول صرف نظر شد.

سال کبیسه چند سال یک بار است؟

اگر سال تروپیکال یا Tropical year دقیقاً 6 ساعت بیشتر از یک سال تقویمی با 365 روز بود، می‌توانستیم از تقویم ژولینی که توسط «ژولیوس سزار» (Julius Caesar) پیشنهاد شده بود، استفاده کنیم. طبق این تقویم، انحراف دقیقاً طی 4 سال به 24 ساعت افزایش می‌یابد و زمین دقیقاً به یک روز نیاز دارد تا بتواند در موقعیتی که چهار سال قبل در مدار خود داشته، برسد. در نتیجه بدون استثنا هر 4 سال، یک روز کبیسه را اضافه می‌کرد؛ اما در واقعیت داستان کمی متفاوت است.

چراکه انحراف بین یک سال عادی و یک سال تروپیکال کمی کمتر از ۶ ساعت است. به همین دلیل دانشمندها و ریاضی‌دان‌ها مجموعه‌ای از قوانین کمی پیچیده را برای تعیین سال‌های کبیسه در تقویم شمسی و میلادی به‌کار بردند. این روش برای تشخیص سال‌های کبیسه هنوز کامل نیست؛ اما انحراف بسیار اندکی دارد. بنابراین می‌توان گفت که به طور معمول هر ۴ سال یک‌بار سال کبیسه اتفاق می‌افتد؛ اما در این میان شاهد کبیسه‌های ۵ساله در تقویم شمسی هم بوده‌ایم.

سال کبیسه در تقویم شمسی و میلادی چگونه محاسبه می‌شود؟

محاسبه این موضوع که سال کبیسه چند روز است و چگونه انجام می‌شود، روش واحدی ندارد؛ اما به‌طور کلی برای محاسبه سال کبیسه در تقویم شمسی باید سراغ قوانین تقسیم و بخش‌پذیری برویم. به این صورت که اگر سال‌های بین (۱۳۴۳ تا ۱۴۷۲) را بر عدد ۳۳ تقسیم کنیم و باقی‌مانده آن‌ها یکی از اعداد (۱-۵-۹-۱۳-۱۷-۲۲-۲۶ یا ۳۰) شود، آن سال کبیسه است؛ اما برای سال‌های بین (۱۲۴۴ تا ۱۳۴۲) باید به جای باقی‌مانده ۲۲، باقی‌مانده ۲۱ و بقیه اعداد ذکرشده باشند تا آن سال کبیسه در نظر گرفته شود.

این موضوع درباره سال‌های میلادی متفاوت است و سه شرط برای آن وجود دارد که به شرح زیر است:

• اگر سال مد نظر بر ۴ بخش‌پذیر باشد، سال کبیسه است؛
• اگر سال مد نظر علاوه بر۴ بر ۱۰۰ نیز بخش‌پذیر باشد، دیگر سال کبیسه نخواهد بود.
• با این حال اگر عدد مدنظر بر ۴۰۰ بخش‌پذیر باشد، سال کبیسه است.

مثلاً سال ۲۰۰۰ بر ۴ بخش‌پذیر بود؛ اما چون بر ۱۰۰ نیز قابلیت بخش‌پذیری داشت، دیگر سال کبیسه محسوب نمی‌شد. با این حال چون بر ۴۰۰ هم بخش‌پذیری داشت، در نهایت به‌عنوان سال کبیسه در نظر گرفته شد.

آیا سال کبیسه در تقویم قمری هم وجود دارد؟

سال قمری همان‌طور که از نامش پیداست، حاصل گردش ماه به دور زمین است و حدود ۳۵۴ روز دارد. یعنی اختلافی ۱۱روزه با سال شمسی که باعث می‌شود سال کبیسه متفاوتی داشته باشد. در گذشته برای آن که بتوانند زمان شروع سال جدید را ثابت نگه دارند، به جای اضافه‌کردن یک روز به تقویم در هر ۴ سال، هر ۱۲۰ سال یک ماه به تقویم اضافه می‌کردند. در نتیجه آن سال به جای ۱۲ ماه، ۱۳ ماه داشت. در نتیجه شروع سال جدید قمری در زمان اصلی خود یعنی آغاز اعتدال بهاری باقی می‌ماند. جالب است بدانید که اصطلاح «الهی ۱۲۰ساله شوی» هم از همین جا آمده است. یعنی فرد آن‌قدر عمر کند که موفق شود یک بار دیگر سال ۱۳ماهه را ببیند. بد نیست این موضوع را هم بدانید که دو سال قمری و شمسی هر ۳۳ سال یک بار با هم یکی می‌شوند.

فرهنگ و باور مردم جهان درباره سال کبیسه چیست؟

تا این جای نوشته به این موضوع اشاره کردیم که سال کبیسه تقریباً برای همه تقویم‌ها وجود دارد. در نتیجه بیشتر کشورها این موضوع را به رسمیت شناخته و فرهنگ و باورهای متنوعی نسبت به آن دارند. مثلاً انگلیسی‌ها معتقدند که در سال کبیسه فقط زنان می‌توانند پیشنهاد ازدواج دهند. در فرانسه روزنامه‌ای وجود دارد که فقط در سال کبیسه و در ۲۹ فوریه منتشر می‌شود. فنلاندی‌ها رسم جالبی درباره سال کبیسه دارند؛ اگر مردی در این سال به خانمی پیشنهاد ازدواج دهد و او رد کند، باید یک پارچه دامنی به‌عنوان هدیه به آن خانم بدهند.

از آن طرف یونانی‌ها این سال را بدیمن و بدشگون می‌دانند و سعی می‌کنند رویدادهای مهم کشورشان را طوری تنظیم کنند که در سال کبیسه نباشند. حتی ازدواج در این سال را خوب نمی‌دانند و معتقدند که سال کبیسه، سال خوب و خوشی نیست. با این حال سال کبیسه بهترین گزینه برای رویدادهای مکرر بین‌المللی محسوب می‌شود. به‌عنوان مثال بازی‌های المپیک که هر ۴ سال برگزار می‌شود، در سال کبیسه اتفاق می‌افتد. همچنین انتخابات رئیس جمهوری آمریکا معمولاً در سال کبیسه انجام می‌شود. از این رو مردم بر این باورند که هر سالی که انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برگزار می‌شود، سال کبیسه است.

تفاوت سال کبیسه با سال قمری

همان‌طور که پیش‌تر هم اشاره کردیم سال قمری حاصل گردش ماه به دور زمین و حدود ۳۵۴ روز است. یعنی ۱۱ روز با سال شمسی اختلاف دارد. در زمان قدیم برای ثابت نگه داشتن زمان شروع سال جدید به جای این‌که هر چهار سال یک بار، یک روز به تقویم اضافه کنند، هر صد و بیست سال، یک ماه به تقویم اضافه می‌کردند و آن سال به جای دوازده ماه، ۱۳ ماهه می‌شد. بنابراین اصلی‌ترین تفاوت‌ سال قمری و سال شمسی با یکدیگر، همین ۱۱ روز اختلاف است. نکته جالب این‌که این دو سال هر ۳۳ سال یک بار با هم یکی می‌شوند.

آیا سال کبیسه تأثیری در زندگی ما می‌گذارد؟

در این نوشته از فلایتیو بررسی کردیم که سال کبیسه چند روز است، چرا به این نام خوانده می‌شود و چگونه محاسبه می‌شود. همان طور که پیش‌تر هم بیان شد، در سال کبیسه یک روز به سال اضافه می‌شود. درنتیجه ممکن است کارمندان ارگان‌های مختلف در محل کار حضور پیدا کنند و مشغول به کار شوند؛ اما برای این یک روز اضافی دستمزدی دریافت نکنند. با این حال بسیاری از افراد بابت داشتن یک روز اضافه در زندگی‌شان خوشحال هستند و سعی می‌کنند از این روز نهایت استفاده را ببرند. نظر شما در رابطه با سال کبیسه چیست؟ آیا شما هم مانند یونانی‌ها معتقدید که این سال بدشگون است یا داشتن یک روز اضافه در زندگی‌تان را غنیمت می‌شمارید؟ منتظر نظرهای جذاب شما در بخش کامنت هستیم.